Śmierć królowej Elżbiety II – najdłużej panującej władczyni spośród brytyjskich monarchów oraz jednej z najdłużej urzędujących głów państwa w historii – niewątpliwie skłania do refleksji nad rolą rodziny królewskiej we współczesnym świecie. Zarówno dla tych, dla których odejście królowej jest powodem do smutku i nostalgii za dawnymi czasami, jak i dla tych, którzy widzą w nim wyczekiwany kres anachronicznej relacji suweren – wasal, pożegnanie Elżbiety II oznacza symboliczny koniec monarchii w kształcie, w jakim znamy ją z przekazów historycznych. W ramach niniejszego cyklu proponujemy Państwu spojrzeć wstecz i zapoznać się z filmowymi wizerunkami czterech kobiet, które przeszły do historii jako dziedziczki korony lub małżonki królów.

W ramach przeglądu przypomnimy film „Lew w zimie” (1968) z fenomenalną, nagrodzoną Oscarem, kreacją Katharine Hepburn, której partnerują Peter O’Toole, Anthony Hopkins i Nigel Terry. Amerykańska aktorka wcieliła się w rolę Eleonory Akwitańskiej – królowej Anglii i Francji skoligaconej z niejednym europejskim władcą. W brawurowy sposób sportretowała kobietę silną i nieczułą, intrygantkę i manipulantkę świadomą swojej władzy oraz wpływu, jaki ma na męża – króla Henryka II.

W filmach „Barbara Radziwiłłówna” (1936) i „Epitafium dla Barbary Radziwiłłówny” (1983) przyjrzymy się podwójnemu portretowi wielkiej księżnej litewskiej i królowej Polski, której krótkie życie u boku Zygmunta II Augusta wywołało burzę na królewskim dworze i pośród szlachciców. Choć międzywojenny i nieco komediowy film Józefa Lejtesa z Jadwigą Smosarską skrajnie różni się od dużo późniejszej wizji Janusza Majewskiego, który przedstawił królową (Anna Dymna) jako postać niemalże mistyczną – w obu interpretacjach Barbara Radziwiłłówna pozostaje w cieniu innej królowej, Bony Sforzy. Na uwagę w przypadku obu obrazów zasługują także spektakularne kostiumy.

W „Królowej Krystynie” (1933) Roubena Mamouliana zobaczymy ikonę kina, Gretę Garbo, w roli jednej z bodaj najbardziej stanowczych władczyń w historii – Krystyny Wazówny. Legendarna aktorka doskonale oddała dwoistą naturę szwedzkiej monarchini, nazywanej czasem Minerwą Północy, jako postaci o dwóch ciałach – męskim (politycznym) i kobiecym (indywidualnym).

Przegląd zamknie „Królowa” (2006) w reżyserii Stephena Frearsa – film, który stanowi znakomity kontrapunkt dla historii księżnej Diany prezentowanej w tym miesiącu w dokumencie „Diana. The Princess” (2022). Nagrodzona Oscarem za tytułową rolę Helen Mirren ukazuje Elżbietę II u schyłku XX wieku, w momencie, w którym rodzina królewska jest wystawiona na próbę za sprawą wstrząsającej śmierci księżnej Walii.