Skazane na zapomnienie – Spotkanie autorskie z Grzegorzem Rogowskim

18.04.2017

22 kwietnia 2017 o godzinie 16.00 zapraszamy do kina Iluzjon Filmoteki Narodowej na spotkanie autorskie z Grzegorzem Rogowskim z okazji premiery książki „Skazane na zapomnienie. Polskie aktorki filmowe na emigracji”. W rozmowie weźmie udział również autor rozdziału wstępnego Michał PieńkowskiSpotkanie, które poprowadzi Andrzej Rossa odbędzie się w ramach 14. edycji Święta Niemego Kina.

 

Gwiazdy skazane na zapomnienie

Polskie przedwojenne gwiazdy ekranu były prawdziwymi celebrytkami: miały talent, urodę, bogactwo oraz były uwielbiane przez tłumy. Po wojnie otrzymały wyrok, który skazał je na życie w zapomnieniu, tysiące kilometrów od ojczyzny. Wrzesień 1939 roku dla wielu polskich gwiazd filmowych okazał się ostatnim aktem w filmowej karierze. Również po wojnie nowa władza skutecznie postarała się o to, aby w filmie nie było miejsca dla sanacyjnych diw. Wiele z nich zdecydowało się na emigrację, gdzie zderzyły się z nieznaną im dotąd prozą życia.

Rok 2015, prawie osiemdziesiąt lat później, był ostatnim momentem, aby odnaleźć jeszcze ludzi pamiętających te niezwykłe kobiety i ich, często tragiczne, historie. Tego ważnego i niezwykłego przedsięwzięcia podjął się Grzegorz Rogowski: przebył ponad 12 000 kilometrów, podróżując przez całą Amerykę Północną w poszukiwaniu śladów, wspomnień, opowieści.

„Bliższe dane biograficzne nie są znane”, „bardzo tajemnicza postać”, „poza datą śmierci nic nie wiadomo o jej życiu”, „jej dalsze losy są tajemnicą” – tylko tyle można dziś przeczytać o nich w filmowych leksykonach. Zagadki w biografiach mnożą się po 1939 roku – wcześniej prasa i wielbiciele śledzili przecież każdy krok aktorek. Odtąd dwie części życiorysów międzywojennych ulubienic publiczności, ta sprzed wojny i po niej, nie przystają do siebie, są jak z dwóch różnych filmów.

Tamara Wiszniewska, która zagrała w takich przebojach kinowych jak „Trędowata”„Ordynat Michorowski”„Dziewczęta z Nowolipek”, elegancka i wytworna bywalczyni wykwintnych przyjęć i bali, w Stanach Zjednoczonych pracowała jako tłumaczka i recepcjonistka. Janina Wilczówna („prześliczne warunki, szczerość uczucia, przekonywująca prostota ekspresji i gestu” – pisano o jej aktorskich występach) – jako stewardesa na jachcie, służba domowa, sprzedawczyni. Zofia Nakoneczna, o której „wiośnianym wdzięku”, „finezji”, „szczerym sentymencie” rozpisywali się recenzenci, w latach międzywojennych spędzająca urlopy na luksusowych pokładach transatlantyków, w USA była zmuszona do zatrudnienia się jako modelka – „praca bardzo męcząca i ogłupiająca”, pisała w liście do Leona Schillera. Renata Radojewska, która rozpoczęła karierę filmową od wysłania kilku zdjęć do poczytnego magazynu „Kino” i podbicia jego kącika „Czy jesteśmy fotogeniczni”, nie doczekała się nawet nagrobka – jej prochy prawdopodobnie rozsypano w Nowym Jorku, aby zaoszczędzić na drogim pochówku. Płomiennooka Nora Ney, o egzotycznej urodzie, nazywana femme fatale polskiego kina, w Stanach pracowała jako opiekunka i prowadziła domy zamożnych Amerykanów. Lena Żelichowska, zaliczana do największych gwiazd  filmu i teatru, wszechstronna aktorka, która wystąpiła m.in. w filmach „Szpieg w masce” (1933) Mieczysława Krawicza, „O czym marzą kobiety” (1937) Aleksandra Martena, „Granica” (1938) Józefa Lejtesa, „Żołnierz królowej Madagaskaru” (1939) Jerzego Zarzyckiego, w Stanach Zjednoczonych poszła do szkoły kosmetycznej i została manikiurzystką. Ostatnia bohaterka książki to Jadwiga Smosarska, która jako jedyna spośród wymienionych gwiazd doczekała się własnej, obszernej biografii – lukę w emigracyjnym życiorysie zapełnia jednak zamieszczona w książce korespondencja aktorki z Janem Lechoniem.

Jak przecierało się drogę do kariery filmowej w międzywojennej Polsce? Jak wyglądało życie tancerek w podrzędnych teatrzykach, girlsów w teatrach rewiowych? Jaki pseudonim gwarantował sukces sceniczny i ekranowy? Gdzie należało się pokazywać? Jak można było sprawdzić, czy jest się fotogeniczną? Obszerną opowieść o kulisach życia teatralnego i filmowego w międzywojennej Polsce przygotował zaproszony przez autora do udziału w publikacji filmograf Filmoteki Narodowej Michał Pieńkowski. Wykonał iście tytaniczną pracę, przerzucając olbrzymie tomy przedwojennych dzienników, tygodników i miesięczników, aby dostarczyć czytelnikom niezbędny kontekst biografii odkrywanych krok po kroku przez autora książki.

O autorze

Absolwent Wyższej Szkoły Zarządzania i Finansów na kierunku Politologia oraz Uniwersytetu Wrocławskiego na kierunku Dziennikarstwo i Komunikacja Społeczna. Od lat zajmuje się tematyką polskich statków pasażerskich, ze szczególnym uwzględnieniem jednostek pływających pod polską banderą w okresie II Rzeczpospolitej. Jego książka „Pod polską banderą przez Atlantyk” otrzymała nominację w kategorii najlepsza książka popularnonaukowa poświęcona historii Polski w XX wieku w 2016 roku w konkursie „Książka Historyczna Roku” o nagrodę im. Oskara Haleckiego.

Współpracownik Muzeum Emigracji w Gdyni oraz Muzeum Józefa Piłsudskiego w Sulejówku. Autor wielu artykułów historycznych ukazujących się m.in. na łamach „Ale Historia”. Obecnie pracuje jako filmograf w Filmotece Narodowej.

Zachęcamy do lektury artykułu Grzegorza Rogowskiego Był sobie statek....

Wydawca: Wydawnictwo MUZA

Patroni medialni: Filmoteka Narodowa, Muzeum Kinematografii w Łodzi, Muzeum Emigracji w Gdyni, RMF Classic

Kiedy i gdzie

22 kwietnia 2017 (sobota), godz. 16.00
Kino Iluzjon Filmoteki Narodowej
ul. Narbutta 50a, Warszawa

DOŁĄCZ DO WYDARZENIA


Zapraszamy do odwiedzenia strony Repozytorium Cyfrowego FN i zapoznania się z fragmentami filmów, w których występują bohaterki książki.

Tamara Wiszniewska w filmie „Dziewczyna szuka miłości” (1937), reż. Romuald Gantkowski

Nora Ney w filmie „Doktór Murek” (1939), reż. Juliusz Gardan

Jadwiga Smosarska w filmie Dwie Joasie (1935), reż. Mieczysław Krawicz

Galeria