Bohaterką programu filmowego Filmoteki Narodowej – Instytutu Audiowizualnego w ramach jubileuszowego 15. Festiwalu Kultury Żydowskiej Warszawa Singera będzie Maria Hirszbein – jedna z pierwszych kobiet, która w polskim kinie przedwojennym zajmowała się produkcją filmową. Przegląd odbędzie się od 25 do 30 sierpnia w kinie Iluzjon.
Festiwal Warszawa Singera
Jubileuszowa, 15. odsłona Festiwalu Kultury Żydowskiej Warszawa Singera będzie odbywać się od 25 sierpnia do 2 września. Wyjątkowo bogata, pełna gwiazd oraz młodych wykonawców: 9 dni kulturalnej fety, ponad 200 wydarzeń, 250 artystów z Polski i różnych części świata. Wielość gatunków muzycznych i teatralnych, przemieszanie stylów i trendów – a wszystko inspirowane kulturą żydowską, zarówno tradycyjną, jak i współczesną. Festiwal Warszawa Singera to już renomowana marka i kulturalna wizytówka Warszawy. Co roku, na przełomie sierpnia i września okolice Placu Grzybowskiego, Synagogi i ul. Próżnej stają się epicentrum wydarzeń festiwalowych. Ale festiwalowa fala zaleje także inne części Warszawy: teatry, sale koncertowe, centra muzyczne, klubokawiarnie, plenery – od Pragi po Wolę – wypełnią koncerty, spektakle, projekcje filmowe, warsztaty tańca, spacery, spotkania literackie. To wielodniowe, kulturalne święto stolicy, w którym każdy znajdzie coś interesującego. Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny po raz kolejny jest partnerem festiwalu.
Maria Hirszbein – producentka filmowa
Maria Hirszbein urodziła się 5 marca 1889 roku w Zgierzu. Ukończyła Akademię Handlową w Berlinie. W 1924 roku rozpoczęła pracę w wytwórni Leo-Forbert, która produkowała filmy fabularne i dokumentalne w języku jidysz. Dwa lata później wykupiła udziały wytwórni i zmieniła jej nazwę na Leo-Film. Początkowo głównym reżyserem produkowanych przez Leo-Film obrazów był Henryk Szaro, a później Juliusz Gardan. W roku 1932 odniosła wielki sukces, produkując „Legion ulicy” Aleksandra Forda. Opowieść o życiu warszawskich gazeciarzy uznana została za najlepszy film roku i do dziś uchodzi za jedno z arcydzieł kina przedwojennego. Niestety, do dnia dzisiejszego nie zachował się nawet we fragmencie.
W tym samym, 1932 roku, wspólnikiem Marii Hirszbein został architekt i scenograf Bolesław Land. Przez trzy lata to on miał decydujący wpływ na działalność wytwórni. Dopiero po jego śmierci w roku 1936 Hirszbein ponownie przejęła kontrolę nad Leo-Film. Po wyprodukowaniu komedii „Papa się żeni” Michała Waszyńskiego wróciła do współpracy z Henrykiem Szaro.
Maria Hirszbein należała też do założycieli i działaczy Polskiego Związku Producentów Filmowych, a także była członkiem władz Polskiego Związku Przemysłowców Filmowych. Zmarła w czasie II wojny światowej. Okoliczności jej śmierci nie są jasne – zginęła we wrześniu 1939 roku podczas oblężenia Warszawy albo – jak głosi inna wersja – została zamordowana w roku 1942 podczas likwidacji warszawskiego getta.
Maria Hirszbein była jedną z nielicznych kobiet, które w polskim kinie przedwojennym zajmowały się produkcją filmową. Zależało jej, by każde nowe dzieło Leo-Filmu wnosiło do kinematografii coś nowego. Nie bała się ryzyka, podejmowała nowe tematy (np. „Zew morza” – pierwszy polski film morski, „Legion ulicy” – pierwszy polski film podejmujący problematykę społeczną), stawiała na debiutantów. To w jej wytwórni zaczynali karierę reżyserzy Henryk Szaro i Juliusz Gardan oraz aktorzy Nora Ney, Franciszek Brodniewicz, Tola Mankiewiczówna, Helena Grossówna, Tadeusz Fijewski. W opinii tych, którzy z nią pracowali nazwisko Marii Hirszbein powinno figurować na czołowych kartach złotej księgi filmu polskiego.
Ekipa filmu „Zew morza”, trzecia z lewej Maria Hirszbein
fot. Fototeka FINA
O przeglądzie
Przegląd obejmie pięć, spośród wyprodukowanych przez Marię Hirszbein, filmów. Pokazom towarzyszyć będą prelekcje. Z wyjątkiem zrekonstruowanego cyfrowo „Zewu morza” filmy prezentowane będą na taśmach 35 mm.
I to właśnie filmem „Zew morza” Henryka Szaro, pierwszą produkcją w historii polskiego kina, której akcja częściowo zaczyna się na morzu, rozpoczniemy przegląd. Seans poprzedzi rozmowa poświęcona Marii Hirszbein i sytuacji kobiet w międzywojennym przemyśle filmowym, którą poprowadzi dr hab. Monika Talarczyk. Udział w spotkaniu wezmą dr hab. Małgorzata Radkiewicz oraz Michał Pieńkowski. Kolejną produkcją w przeglądzie będzie „Policmajster Tagiejew” Juliusza Gardana, która przyniosła Leo-Film sukces kasowy, a reżyserowi zasłużone pochwały. Dramat oparty na powieści Gabrieli Zapolskiej porusza problem prześladowania Polaków w jednym z miasteczek pod zaborem rosyjskim. Pokazowi towarzyszyć będzie muzyka na żywo.
Następnie zmienimy klimat na komediowy. Scenarzystą pierwszej komedii – „10% dla mnie” – był współwłaściciel Leo-Film Bolesław Land. Władysław Brun z miesięcznika Kino, tak pisał o filmie Gardana: (…) góruje bezsprzecznie nad swojemi poprzednikami „krajowego wyrobu” – odrobiną inteligencji, której nigdy zadużo, a zawsze zamało było w polskich filmach. „Papa się żeni” Michała Waszyńskiego to zabawna komedia omyłek rozgrywająca się w świecie artystycznych elit. Według recenzji z Kuriera Warszawskiego: „Farsa tryska humorem. Oczywiście tym beztroskim i bezpretensjonalnym humorem”.
Dwa ostatnie filmy w przeglądzie wyszły spod ręki Henryka Szaro. „Kłamstwo Krystyny” to typowy dla tego okresu melodramat o tematyce społeczno-obyczajowej, na motywach powieści Stefana Kiedrzyńskiego. Ona jest skromną urzędniczką, on zamożnym inżynierem – zakochują się w sobie, ale ich miłość napotyka na przeszkody.
„Ślubowanie” to dźwiękowy remake w języku jidysz filmu Zygmunta Turkowa z 1924 roku. W domu sławnego cadyka dwaj przyjaciele ślubują, że jeśli ich dzieci będą odmiennych płci, to połączą je węzłem małżeńskim. Kiedy jednak kilkanaście lat później Rachela i Jakub spotkają się i pokochają, na drodze ich szczęścia nieoczekiwanie staną ojcowie…
Wystawa
Projekcjom filmów towarzyszy multimedialna wystawa poświęcona działalności Marii Hirszbein. Wystawa będzie prezentowana na monitorach w holu kina. Materiały (fotosy, programy filmowe) pochodzą ze zbiorów Filmoteki Narodowej – Instytutu Audiowizualnego.
plansza z wystawy poświęconej Marii Hirszbein, mat. FINA
Program
25.08 | godz. 18:00
„Zew morza”, reż. Henryk Szaro, 1927
26.08 | godz. 18:00
„Policmajster Tagiejew”, reż. Juliusz Gardan, 1929
27.08 | godz. 18:00
„10% dla mnie”, reż. Juliusz Gardan, 1933
28.08 | godz. 18:00
„Papa się żeni”, reż. Michał Waszyński, 1936
29.08 | godz. 18:00
„Kłamstwo Krystyny”, reż. Henryk Szaro, 1939
30.08 | godz. 18:00
„Tkijes kaf” („Ślubowanie”), reż. Henryk Szaro, 1937
Bilety i rezerwacje
Kasa kina: (22) 848 33 33; iluzjon.rezerwacje@fn.org.pl
Filmy poddano restauracji cyfrowej w ramach projektu Nitrofilm: „Konserwacja i digitalizacja przedwojennych filmów fabularnych w Filmotece Narodowej w Warszawie”.
Projekt współfinansowany jest ze środków Europejskiego Funduszu Rozwoju Regionalnego w ramach XI Priorytetu „Kultura i dziedzictwo kulturowe” Programu Operacyjnego Infrastruktura i Środowisko.
