Znakomity czeski reżyser, scenarzysta i aktor, jeden z przedstawicieli słynnej czeskiej szkoły filmowej lat 60. ubiegłego wieku. Urodził się 23 lutego 1938 roku w Pradze. Początkowo pociągał go teatr, ostatecznie ukończył szkołę filmową FAMU (Filmová a Televizní Fakulta Akademie Muzických Uméní). Jego pierwszą próbą reżyserską była krótkometrażowa etiuda studencka zrealizowana w 1962 roku, Umřel nám pan Foerster.  W 1964 roku zrealizował nowelę Śmierć pana Baltazara (Smrt pana Baltazara), która obok nowel Véry Chytilovej, Jaromila Jireša, Jana Němca oraz Evalda Schorma znalazła się w filmie Perłami na dnie (Perličky na dně). Nowele oparte były na prozie Bohumila Hrabala.

Jiří Menzel już wtedy ukazał swój zmysł obserwacji, poczucie humoru i umiejętność przedstawiania trudnej politycznej rzeczywistości swego kraju z krytyczną ostrością, złagodzoną dowcipną ironią. Kolejne filmy potwierdziły te szczególną umiejętność i talent twórcy.

Jednym z najsłynniejszych dzieł Menzla pozostają do dziś, zrealizowane w 1966 roku, Pociągi pod specjalnym nadzorem (Ostře sledované vlaky), oparte na prozie Hrabala. Za swój pełnometrażowy debiut Menzel otrzymał Główną Nagrodę w Mannheim 1966, III nagrodę NSFC – National Society of Film Critics Awards, USA, 1968 dla najlepszego filmu, nominację do Złotego Globu 1968 dla najlepszego filmu nieanglojęzycznego, nominację do nagrody DGAA  – Directors Guils of America, USA, 1969 za reżyserię, nominację do nagrody BAFTA 1969 dla filmu, Oscara 1968 dla najlepszego filmu nieanglojęzycznego.

W 1967 roku powstało Kapryśne lato (Rozmarné léto) nagrodzone Kryształowym Globem w Karlovych Varach 1968 i Nagrodą Publiczności dla najpopularniejszego filmu w Pilsen 1969. Kolejną adaptacją Hrabala i przez wielu krytyków filmem uważanym za najlepszy w twórczości reżysera były zrealizowane w 1969 roku Skowronki na uwięzi  (Skřivánci na niti), opowiadające o przymusowej resocjalizacji czeskiej inteligencji. Film natychmiast powędrował na półki i dopiero w 1990 roku powrócił na ekrany. Przyjęty z ogromnym entuzjazmem przez krytykę i widzów, został nagrodzony Złotym Niedźwiedziem i Nagrodą FIPRESCI w Berlinie 1990.

Po interwencji wojsk Układu Warszawskiego, mającym na celu stłumienie rozruchów antysowieckich w Czechosłowacji, Menzel na sześć lat odszedł od reżyserii filmowej na rzecz teatru. Dopiero w 1974 zrealizował dramat obyczajowy Kto szuka złotego dna (Kdo hledá zlaté dno), nominowany do Złotego Niedźwiedzia w Berlinie 1975.

W 1976 r. powstał film Na skraju lasu (Na samotě u lesa), w 1978 r. Cudowni mężczyźni z korbką (Báječní muži s klikou) - nominacja do Nagrody Gold Hugo dla najlepszego filmu fabularnego w Chicago 1979. W 1980 roku reżyser powrócił do prozy Hrabala i jego osobistych wspomnień w znakomitej lirycznej komedii Postrzyżyny (Postřižiny) - Nagroda Specjalna dla reżysera „za humor, smak i optymistyczną witalność” w Wenecji 1981, nominacja do nagrody Gold Hugo dla najlepszego filmu fabularnego w Chicago 1981.

W 1985 roku powstał film Wsi moja sielska, anielska (Vesničko má středisková) - Nagroda Jury Ekumenicznego i Nagroda Specjalna Jury w Montrealu 1986, Nominacja do Oscara 1987 dla najlepszego filmu nieanglojęzycznego, nagroda dla najlepszego aktora – Jánosa Bána na festiwalu w Paryżu 1987. W 1989 roku Menzel zrealizował film Koniec starych czasów (Konec starých časů) - nagroda dla najlepszego reżysera w Montrealu 1989, nominacja do nagrody Gold Hugo dla najlepszego filmu fabularnego na festiwalu w Chicago 1990.

W 1993 roku wszedł na ekrany Život a neobyčejná dobrodružství vojáka Ivana Čonkina, film uhonorowany Nagrodą Specjalną i nominacją do Złotego Lwa w Wenecji 1994 i siedmioma nominacjami do Czeskiego Lwa. Na kolejne dzieło - Obsługiwałem angielskiego króla (Obsluhoval jsem anglického krále) trzeba było czekać aż 14 lat. Zrealizowany w 2006 na podstawie opowiadania Hrabala film otrzymał Nominację do Nagrody Publiczności dla najlepszego filmu – European Film Awards 2007, 5 nominacji do Czeskiego Lwa 2007, Czeskiego Lwa 2007 za najlepsze zdjęcia, dla najlepszego reżysera, filmu, za rolę drugoplanową dla Martina Huby, nagrodę FIPRESCI i nominację do Złotego Niedźwiedzia dla reżysera w Berlinie 2007.

Jiří Menzel jako reżyser zrealizował kilkadziesiąt filmów fabularnych i telewizyjnych, sprawdził się także wielokrotnie jako aktor i scenarzysta. W 1996 roku otrzymał Czeskiego Lwa za całokształt twórczości, został też odznaczony Medalem Za Zasługi I stopnia.

W październiku zapraszamy na retrospektywę filmów autorstwa zmarłego we wrześniu Jiříego Menzla, upamiętniającą jego postać. Dopełnieniem cyklu będzie przegląd dzieł filmowych, dzięki którym będziemy mogli prześledzić kreacje aktorskie Menzla na przestrzeni kilkudziesięciu lat.

Przegląd powstał we współpracy z Czeskim Centrum i Ambasadą Republiki Czeskiej.