Stara legenda bretońska głosi, że ostatnia osoba, która umrze w danym roku, przez kolejny jako furman Śmierci musi zbierać i przewozić dusze zmarłych. Wykolejony alkoholik David Holm w sylwestrową noc pada ofiarą pijackiej bójki – z wybiciem północy okazuje się, że właśnie on ma pełnić tę rolę. Wcześniej jednak musi przypomnieć sobie szczęśliwą młodość i zobaczyć, jak zgubny nałóg zmienił życie jego najbliższych w piekło.

Arcydzieło skandynawskiego kina i najwybitniejszy film mistrza szwedzkiej szkoły, Victora Sjöströma, który tradycyjnie też zagrał główną rolę. Adaptacja powieści Niewidzialny woźnica Selmy Lagerlöf, od kilku lat współpracującej z branżą filmową, czego efektem choćby głośny Skarb rodu Arne (Herr Arnes pengar, 1919) Mauritza Stillera. Z Sjöströmem ta artystyczna relacja noblistki była wyjątkowo harmonijna, powstało kilka filmów, m.in. Karin, córka Ingmara (Karin Ingmarsdotter, 1920) wg Jerozolimy. Znakomicie przyjęty przez międzynarodową krytykę i publiczność Furman śmierci to jej ukoronowanie.  

Moralitetowa historia ze skomplikowaną, opartą na retrospekcjach narracją, rozgrywająca się głównie we wnętrzach – a nie w malowniczych plenerach lasów i gór (szwedzka specjalność) – stanowiła wyzwanie dla operatora Juliusa Jaenzona. Dzięki kreatywnie wykorzystanej technice (wielokrotna ekspozycja), udało mu się stworzyć atmosferę niesamowitości, wzajemnego przenikania się świata ludzi ze sferą duchów i zjaw. Ta sugestywna wizja inspirować będzie innych filmowców, od twórców niemieckiego ekspresjonizmu do Stanleya Kubricka (Lśnienie/The Shining, 1980), choć w latach 20. XX wieku film Sjöströma postrzegany był nie tyle jako kino grozy, co kino interwencyjne, dramat społeczny o silnie antyalkoholowym przesłaniu, stąd wyświetlano go podczas imprez promujących abstynencję.

Michał Pieńkowski