„Znasz słowacki, uczysz się niemieckiego. Jeszcze tylko węgierski i będzie z ciebie prawdziwy Słowak” – mówi babcia do Petra, tytułowego zakładnika. Pod koniec lat sześćdziesiątych – w czasie, gdy rozgrywa się akcja filmu – znajomość języków jest nie tylko znakiem przywiązania do idei wielokulturowej Słowacji. Okazuje się też szczególnie ważna dla osób, których rodziny zostały rozdzielone – jak dla Petra, który nie może dołączyć do rodziców przebywających w Wiedniu. Więźniami systemu okazują się także pozostali bohaterowie: dziadek, który z pozycji szefa restauracji w wiedeńskim Carltonie został zdegradowany do kierownika lokalnej knajpy, w której serwuje piwo, kiełbaski i Kofolę, czyli czechosłowacką odpowiedź na imperialistyczną Coca-Colę. Zakładnikami systemu są zarówno dorośli, jak i dzieci – tych ostatnich dyscyplinuje szkoła, która jednak, dzięki empatycznej nauczycielce, staje się także miejscem ludzkich odruchów i bezinteresownej solidarności ze słabszymi. Tylko w przestrzeni klasy, z ust dzieci, mogą paść proste, ale jednocześnie niewygodne pytania, jak to skierowane do wizytujących dzieci pograniczników: Kim byli ludzie, których zabiliście w zeszłym tygodniu? To z wypracowań szkolnych o świętach Bożego Narodzenia dowiemy się o sytuacji domowej uczniów, o prawdziwym stosunku ich rodziców do systemu komunistycznego czy wartościach, którymi się kierują.

Portret najmłodszych pozwala jak w soczewce przyjrzeć się absurdom czasów, gdy dzieci odbierane były rodzicom nie z powodu bicia i przemocy w rodzinie, ale w konsekwencji decyzji dorosłych o opuszczeniu kraju. Jednocześnie świat dziecięcy, nieskażony obłudą i interesownością, niesie nadzieję, że przyszłość będzie dla bohaterów bardziej łaskawa. Widok sowieckich czołgów przekraczających granicę Czechosłowacji, transmitowany w telewizji każe zweryfikować to oczekiwanie. 

Opis organizatora, tekst: Ewa Ciszewska