"Idźcie i powiedzcie wszystkim w obcych krajach, że Ruś żyje. Niech bez obawy przybywają do nas w gości. Ale kto z mieczem do nas przyjdzie, od miecza zginie. Takie jest i będzie prawo ruskiej ziemi". Ten groźnie wybrzmiewający napis, będący ostatnim akordem wielkiego eposu historycznego Eisensteina, bardzo wyraźnie określa genezę filmu. Obraz przedstawia chwalebne zwycięstwo księcia Aleksandra Newskiego nad niemieckimi rycerzami zakonnymi, które miało miejsce 5 kwietnia 1242 roku na zamarzniętym jeziorze Pejpus. Rok 1938 przynosił nowe zagrożenie.

Mimo kontekstu politycznego film okazał się wielkim, ponadczasowym dziełem o wyjątkowo klarownej stylistyce. Punktem kulminacyjnym tej monumentalnej opowieści jest scena bitwy na zamarzniętym jeziorze Pejpus (na użytek filmu zastąpiła je ziemia posypana solą) dowodząca prawdziwego mistrzostwa Eisensteina, zwłaszcza w sztuce montażu.