McMurphy, złodziejaszek, który chce uniknąć więzienia, symuluje niepoczytalność i trafia do szpitala psychiatrycznego. Jako jedyny „normalny” próbuje wprowadzić własną terapię wobec współtowarzyszy, przeciwstawiając się rygorystycznym metodom siostry Ratched. McMurphy jako przywódca jest katalizatorem dobrych i złych instynktów tkwiących w ludziach.

W płaszczyźnie realistycznej film wydaje się reportażem z amerykańskiego szpitala psychiatrycznego, ukazującym chorych i metody terapii. Jednak z tego zapisu rzeczywistości rodzi się metafora: świat obłąkanych stanowi odbicie świata ludzkiego, zaś krytyka metod leczenia to krytyka wszelkich totalitaryzmów. Film otrzymał pięć Oscarów w najważniejszych kategoriach: najlepszy reżyser, aktor, aktorka, film i scenariusz.