Z okazji 70. rocznicy zakończenia II wojny światowej, 21 maja Filmoteka Narodowa zaprasza młodzież szkół gimnazjalnych oraz ponadgimnazjalnych na nietuzinkowy przegląd filmów animowanych zrealizowanych na przestrzeni kilku dekad, w latach 1939 – 1945, a także już po wojnie. W przeglądzie znajdą się zarówno pełne humoru filmy animowane, wyprodukowane przez wytwórnię Disneya – wykorzystujące w sposób bezprecedensowy w historii animacji gwiazdy popularnych kreskówek takie jak Kaczor Donald (nagrodzona Oscarem animacja „Twarz Führera”), a także zrealizowane w Europie, krótkometrażowe filmy pochodzące m. in. z Niemiec („Bałwanek”), Francji („Nimbus wyzwolony”) czy Czechosłowacji – („Skoczek i SS”). Przygotowana przez Filmotekę Narodową oferta skierowana do szkół odświeża klasykę i ocala od zapomnienia filmy rzadko pokazywane, wydobyte specjalnie na tę okazję ze zbiorów zagranicznych archiwów i instytucji. Uwzględnia najważniejsze tendencje stylistyczne – od prostych plakatów politycznych (plakaty propagandowe Sojuzmultfilmu), przez wesołe kreskówki („Szeregowiec Snafu”), po artystyczne kino festiwalowe (Apel”).
O tym, że II wojna światowa zmieniła oblicze świata w sposób totalny, okrutny i nieodwracalny wiadomo już od ponad siedmiu dekad. W niezwykle znaczący sposób wpłynęła także na sztukę; odcisnęła też swoje piętno na animacji, jako formie filmowej. Wojenne kreskówki to prawdziwy poligon nowatorskich technik, konwencji plastycznych oraz retorycznych chwytów, które na dłuższą metę wzbogaciły język animacji. W oczach historyka stanowią dodatkowo cenny dokument tamtej epoki, a także rozpisaną na wiele głosów kronikę wojny. Odzwierciedlają idee wyznawane przez wszystkie strony konfliktu (takie jak militaryzm, antysemityzm, ksenofobia, ale również potrzeba solidarności i ofiary). W interesujący sposób ukazują również codzienne problemy żołnierzy i cywilów.
Po wybuchu drugiej wojny światowej filmowcy, producenci oraz politycy uświadomili sobie nie tyle siłę perswazyjną kreskówek, znaną od kilku dziesięcioleci, ile ich wszechstronność jako narzędzia służącego do wywieraniu wpływu na masową publiczność. Z ich pomocą można było ośmieszać wroga („Tokio Jokio”), cynicznie manipulować emocjami („Nimbus wyzwolony”), szkolić żołnierzy („Szeregowy Snafu”), a także kształtować postawy w sposób dyskretny i wolny od nachalnej propagandy („Bałwanek”). Animacja pod pewnymi względami miała przewagę nad kinem rejestrującym rzeczywistość. Stereotyp pozbawionej ambicji rozrywki ułatwiał kontrabandę kontrowersyjnych treści. Obrazy nasycone symbolami i metaforyką wydawały się łatwiejsze do zaakceptowania od tradycyjnych form politycznej indoktrynacji. Twórcy animacji wychodzili z założenia, że widzowie chętniej wysłuchają Kaczora Donalda niż polityka lub szkoleniowca, prędzej też obejrzą zabawną historyjkę ostrzegającą przed zasadzkami Japończyków niż nudny film instruktażowy. Agitacja na wesoło głębiej zapadała w pamięć.
Skoczek i SS reż. Jirí Brdecka, Jirí Trnka
W naszej ofercie dla szkół postawiliśmy na kontekst społeczny i kulturowy historycznych wydarzeń, kierując uwagę młodych widzów na zjawiskowe, zrealizowane w latach wojny i tuż po niej, filmy animowane odbijające niczym w krzywym zwierciadle ówczesne nastroje. Za pośrednictwem tych krótkich i średnich form filmowych przybliżymy jak doświadczenia II wojny światowej wpłynęły nie tyle na losy świata, co na ówczesne kulturę i sztukę. Koniec wojny przypieczętował utratę niewinności filmu animowanego, który nie tylko sprawdził się w dorosłej tematyce, poszerzył skalę możliwości, ale także splamił się, jako narzędzie brutalnej walki politycznej, służące m.in. do krzewienia niebezpiecznych idei.
Nimbus wyzwolony reż. Raymond Jeannin
21 maja o genezie i ewolucji animowanego filmu propagandowego opowie – prof. dr hab. Uniwersytetu Gdańskiego – Paweł Sitkiewicz.
Zestaw animacji dla szkół:
- „Twarz Führera” (Der Fuehrer's Face) reż. Jack Kinney, USA 1942 8’
Kaczor Donald śni, że jest obywatelem Niemiec i pracuje w fabryce amunicji.
- „Szeregowiec Snafu: Szpiedzy” (Private Snafu: Spies) reż. Chuck Jones, USA 1943 4’
Ostrzeżenie przed szpiegami, którzy próbują wydrzeć wojskowe tajemnice.
- Kronika filmowa nr 1-4 (Plakaty propagandowe Sojuzmultfilmu) reż. W. i Z. Brumberg, A. Iwanow, O. Khodatajewa, I. Iwanow – Wano, ZSRR 1941 8’
Plakaty wzywające naród do walki z hitlerowskim najeźdźcą.
- „Komandos Kaczor” (Commando Duck) reż. Jack King, USA 1944 7’
Kaczor Donald wyrusza na misję bojową przeciw Japończykom.
- „Broń wojenna” (Weapon of War) 1944 5’
Nienawiść, najgroźniejsza broń III Rzeszy, zatruła Europę i świat.
- „Tokio Jokio” reż. Norman McCabe, USA 1943 7’
Satyra na Japończyków i ich metody walki.
- „Nimbus wyzwolony” (Nimbus libéré) reż. Raymond Jeannin, Francja 1944 3’
Ostrzeżenie przed Aliantami, którzy zamiast wyzwolenia przyniosą śmierć i zniszczenie.
- „Bałwanek” (Der Schneemann) reż. Hans Fischerkoesen, Niemcy 1944 13’
Metaforyczny film wyrażający tęsknotę za końcem wojny i odrodzeniem świata.
- „Skoczek i SS” (Pérák a SS) reż. Jirí Brdecka, Jirí Trnka, Czechosłowacja 1946 14’
Film o bohaterskiej walce z okupantem. Kominiarz stawia czoło silniejszym przeciwnikom.
- „Apel” reż. Ryszard Czekała, Polska 1971 8’
Obrona godności w wojennym koszmarze. Więźniowie obozu buntują się przeciw swojemu oprawcy.
Łączny czas trwania filmów: ok. 76 min.
Prelekcja: ok. 15 min.
Godziny pokazów (prelekcja + projekcja): 9:00 i 11:00 *
Cena biletu: 15 zł (opiekunowie wstęp wolny)
* Obowiązuje wcześniejsza rezerwacja miejsc pod adresem:
tel. 22 845 50 74 wew. 114
Osoba do kontaktu: Julia Radziszewska
