W ostatni weekend listopada zaprezentowaliśmy miłośnikom kina niemego zrekonstruowany „Zew morza” (Polska 1927) – pierwszy w historii rodzimej kinematografii film morski w reżyserii jednego z najważniejszych twórców tamtego okresu – Henryka Szaro. Dwóm re-premierowym pokazom – 29 i 30 listopada towarzyszyła muzyka na żywo autorstwa (i pod kierownictwem) Krzesimira Dębskiego – znanego kompozytora muzyki filmowej, dyrygenta, skrzypka jazzowego, aranżera i producenta muzycznego we własnej osobie. Zarówno muzyka, jak i zrekonstruowany w Filmotece Narodowej w ramach projektu NITROFILM film niewątpliwie miłosny, acz pełen sensacyjnych wydarzeń z morzem w tle, najwyraźniej przypadły do gustu wymagającej publiczności Iluzjonu. Tak przynajmniej można sądzić po żywiołowym aplauzie rozentuzjazmowanej widowni. Zdaje się, że serca widzów kupił dwunastoletni Tadzio Fijewski (Stach) w swej debiutanckiej roli filmowej, Krysia Długołęcka (odtwórczyni roli siedmioletniej Hanki) oraz maskotka tegorocznej re-premiery - rasowy buldog, którego długo wyczekiwane pojawienie się na ekranie echem odbiło się na widowni szeptanym tu i ówdzie: jest i piesek, nareszcie!
fot. Łukasz Gawroński
Uczestnicy re-premiery mieli również okazją poznać „od podszewki” losy filmu „Zew morza” od momentu jego realizacji po współczesny proces przywrócenia go widowni. Za pośrednictwem materiałów ikonograficznych i reprintów archiwaliów ze zbiorów Filmoteki Narodowej w pięknej oprawie graficznej wystawa, prezentowana na monitorach dotykowych, przybliżyła biografie aktorów, ekipy filmowej, a także odbiór filmu po jego premierze. Ponadto dzięki ustaleniom pracowników Filmoteki Narodowej przedstawione zostały dokładne lokalizacje realizacji zdjęć, to jak te miejsca wyglądają współcześnie oraz rodzaje okrętów, które pojawiają się w filmie. Osobną częścią wystawy jest prezentacja poszczególnych etapów restauracji oryginalnej kopii filmowej „Zewu morza” oraz podsumowanie projektu „Nitro”.
Re-premiera „Zewu morza” z muzyką na żywo zamyka realizowany przez Filmoteką Narodową od 2009 projekt NITROFILM („Konserwacja i digitalizacja przedwojennych filmów fabularnych w Filmotece Narodowej w Warszawie”), w ramach którego do tej pory zaprezentowaliśmy szerokiej publiczności w pełni zrekonstruowane filmy: „Mania. Historia pracownicy fabryki papierosów” (reż. Eugen Illés, Niemcy 1918) z muzyką Jerzego Maksymiuka (Filharmonia Narodowa, 2011) oraz pierwszą ekranizację epopei narodowej Adama Mickiewicza „Pan Tadeusz” (Polska 1928) w reżyserii Ryszarda Ordyńskiego (kino Iluzjon, 2012). Wszystkie trzy filmy przypomnieliśmy publiczności w minioną niedzielę – 1 grudnia.
W związku z dobiegającym końca projektem NITROFILM w dniach 28 – 29 listopada w Iluzjonie zorganizowaliśmy międzynarodową konferencję „Digital vs. Original. Nowe Źródło Historii”. W ramach podsumowania projektu wraz z dwudziestoma sześcioma badaczami z zakresu archiwistyki i historii kina, nie bez udziału aktywnych słuchaczy zastanawialiśmy się nad nieistniejącymi „w czasach analogowych” kontekstami, które stwarza proces cyfryzacji, którego naszym zdaniem zdecydowanie nie należy rozumieć jedynie jako przezroczystą zmianę nośnika. Wśród naszych gości znaleźli się Mariann Lewinsky z Uniwersytetu w Zurychu, kuratorka festiwalu Il Cinema Ritrovato, Annike Kross z Eye Film Institute, czy Andriy Doroszenko z Zakładu Filmoznawstwa Instytutu Sztuki, Etnologii i Folklorystyki Narodowej Akademii Nauk Ukrainy. Duże zainteresowanie tematem dotyczącym relacji między oryginałem, a jego wersją cyfrową odzwierciedliła liczna obecność publiczności (około 100 słuchaczy!).
Monika Supruniuk, fot. Katarzyna Waletko
Projekt NITROFILM (pełna nazwa: Konserwacja i digitalizacja przedwojennych filmów fabularnych w Filmotece Narodowej w Warszawie) zajmuje się ratowaniem najcenniejszego zbioru archiwum – kolekcji przedwojennych polskich filmów fabularnych, zachowanych na łatwopalnych taśmach nitro (nośnikach oryginalnych, pochodzących z okresu, w jakim film powstał). Realizowany od 2009 roku projekt obejmuje 43 tytuły. Dzięki digitalizacji, pracom porównawczym i rekonstrukcji w najwyższej technologii możliwe jest tworzenie nowych, jak najpełniejszych kopii danego filmu.
Pełnej rekonstrukcji zostały poddane do tej pory: „Mania. Historia pracownicy fabryki papierosów” (reż. Eugen Illés, 1918) i „Pan Tadeusz” (reż. Ryszard Ordyński, 1928). Trzecim filmem jest „Zew morza” (reż. Henryk Szaro, 1927). Uroczysta re-premiera filmu „Mania” z towarzyszeniem muzyki skomponowanej przez Jerzego Maksymiuka, w wykonaniu Wrocławskiej Orkiestry Kameralnej LEOPOLDINUM pod dyrekcją kompozytora odbyła się w 2011 roku w Filharmonii Narodowej w Warszawie. Film z muzyką na żywo został następnie pokazany w pięciu stolicach europejskich, w ramach programu kulturalnego Polskiej Prezydencji w Radzie Unii Europejskiej 2011. W listopadzie 2012 roku re-premierą pierwszej ekranizacji epopei narodowej Adama Mickiewicza z muzyką Tadeusza Woźniaka, zainaugurowaliśmy działalność odrestaurowanego, zabytkowego kina Iluzjon – Muzeum Sztuki Filmowej. Objęte honorowym patronatem Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej Bronisława Komorowskiego wydarzenie równolegle odbyło się w Wilnie oraz blisko czterdziestu kinach Sieci Kin Studyjnych i Lokalnych całej Polsce. Projekt NITROFILM umożliwił utworzenie wyspecjalizowanej Pracowni Restauracji Taśmy Filmowej w Filmotece Narodowej, co daje Filmotece Narodowej szerokie możliwości realizacji kolejnych projektów konserwatorskich i digitalizacyjnych.
Organizator:
Patroni medialni:
Kompozycja muzyki do filmu „Zew Morza” uzyskała dofinansowanie ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego w ramach programu „Kolekcje” – priorytet „Zamówienia kompozytorskie”, realizowanego przez Instytut Muzyki i Tańca.
