W czasach międzywojnia powstawało wiele filmów ukazujących poszczególne zakłady przemysłowe w odrodzonym państwie polskim. Niektóre to dawne, jeszcze przedwojenne fabryki, inne – to nowo wybudowane zakłady przemysłowe. Filmy te nie tylko wpisywały się w panującą wówczas fascynację mechanizacją i industrializacją, lecz także prezentowały i propagowały rozwój przemysłu i gospodarki młodego państwa. W zbiorach Filmoteki Narodowej – Instytutu Audiowizualnego zachowało się kilkanaście takich filmów, dokumentalnych i reklamowych, pochodzących jeszcze z czasów kina niemego. O filmach tych nie wiemy wiele: nie znamy ich twórców ani dokładnej daty powstania; często są też zniszczone i niekompletne. Jednak dziś, po stu latach, są one bezcennym i unikatowym świadectwem tamtej epoki.   

Przemysł bawełniany

Polska, połowa lat 30. XX wieku, 20’

reż. nieznany, prod. Instytut Filmowy PAT

kopia DCP wykonana w 2025 roku, cz-b, 16 kl./s

źródło: FINA

Jak głosi plansza wprowadzająca - “Film ten ilustruje fabrykację tkaniny bawełnianej, poczynając od chwili dostawy surowca z ośrodków hodowli, poprzez liczne działy współczesnej fabryki, aż do ekspedycji gotowych wyrobów”. Dzięki niemu zobaczyć możemy nie tylko produkcję w imponującej hali, mieszczącej tysiące maszyn tkackich, lecz także wykańczanie tkanin, czy drukowanie wzorów.

Reklama zapalaczy do drewna i węgla „Raz-dwa-pięć”

Polska, ok. 1927, 4’

reż. nieznany

kopia DCP wykonana w 2025 roku, cz-b, 18 kl./s

źródło: FINA

Co oznaczają tajemnicze sygnały „1-2-5” odbierane z kosmosu? Dlaczego na Księżycu płoną pokłady węgla? Odpowiedzi na te pytania poznamy dzięki niezawodnym zapalaczom do drewna i węgla „Raz-Dwa-Pięć”. Jest to najstarszy zachowany polski film reklamowy w zbiorach FINA, został odrestaurowany cyfrowo. Niestety zarówno jego ekipa techniczna, jak i obsada pozostają anonimowe.

PePeGe. Polski Przemysł Gumowy s.a. w Grudziądzu

Polska, lata 20., 21’

reż. nieznany

kopia 35mm wykonana w 1987 roku, cz-b, 16 kl./s

źródło: FINA

Reportaż z fabryki PePeGe – Polskiego Przemysłu Gumowego w Grudziądzu oraz jej oddziału w Wąbrzeźnie. Ukazuje nam produkcję gumy oraz pracownie, w których wyrabia się dętki rowerowe czy podeszwy, wykraja i szyje buty oraz płaszcze przeciwdeszczowe. Całość wieńczy prezentacja nieprzemakalnych płaszczy oraz najnowszych modeli wytwornych gumowców. 

Towarzystwo Akcyjne Tomaszowskiej fabryki sztucznego jedwabiu

Polska, ok. 1920–1924, 9’

reż. nieznany

kopia 35mm wykonana w 1980 roku, cz-b, 16 kl./s

źródło: FINA

Reportaż ukazujący pracę i wnętrza fabryki sztucznego jedwabiu w Tomaszowie. Ukazano nie tylko wnętrza, zaplecze i bezpośrednie otoczenie fabryki, lecz także osiedle robotnicze i rozrywki rodzin pracowników.

Oprac. Michał Pieńkowski