Retroteka # 17 | 4 marca | godz. 19:00
Folklor wsi polskiej na scenie Retroteki! Filmoteka Narodowa – Instytut Audiowizualny oraz dyrektor muzyczny Jan Emil Młynarski zapraszają na Wieczór z muzyką ludową.
Bilety na koncert dostępne TUTAJ | Pokaz filmów - wstęp wolny
Pierwszy raz na scenie Retroteki zagości polska muzyka ludowa i od razu w najlepszym wykonaniu. Folklor wsi polskiej był wielką inspiracją dla sztuki XX wieku. Fonografia i film także zwracały się ku tematom wiejskim. Dlatego, u progu wiosny Jan Młynarski zaprosił Kapelę Niwińskich aby na scenie Kina Iluzjon zaprezentowała materiał ze swojej najnowszej płyty. Usłyszymy zapomniane Kujawiaki, Oberki i Mazury z dawnych czasów.
W filmowej części wieczoru zaprezentujemy filmy krajoznawcze przedstawiające różne regiony
i kultury ludowe Polski z połowy lat 30.
Plan wydarzenia:
19:00 – Koncert „Wieczór z muzyką ludową”
21:00 – Bezpłatny pokaz filmów krajoznawczych
Koncert Kapeli Niwińskich z udziałem Janka Młynarskiego!
Koncert opracowany na bazie nowego albumu Kapeli Niwińskich pt. „Pogłosy” jest muzyczną wędrówką ku źródłom polskiej muzyki tradycyjnej śladem trójmiarowego metrum oraz tempa rubato przenikającego wiejskie krajobrazy Centralnej Polski – Mazowsza i Kujaw. To podróż w głąb czasu, ożywianie brzmienia i muzycznego pulsu dawnego świata wiejskiej muzykalności, to też spotkanie z muzyką naszych mistrzów. Kapela sięga po zapomniane repertuary śpiewaczek i skrzypków urodzonych na początku XX wieku ( min. Zofia Wojnicka z Osięcin, Janina Smagała z Czermna, Waleria Czubak z Błędowa, Józef Ciastek z Czermna, Piotr Figurski z Sannik, Tomasz Latoszewski z Chąśna) aby zagrać je ponownie w nowych aranżacjach i kontekstach, opowiedzieć własnym językiem muzycznym.
Mateusz Niwiński - skrzypek oraz niestrudzony propagator muzyki Mazowsza opowie o historii oraz aktualnej kondycji środowiska wiejskich muzykantów i ich wpływu na kulturę. Opowiemy też o obyczajach i instrumentach w polskiej muzyce ludowej.
Koncert będzie premierą materiału muzycznego z nowego albumu Kapeli Niwińskich pt. „Pogłosy”.
Ten muzyczny kolektyw tworzą Mateusz i Agnieszka Niwińscy oraz współpracujący z nimi min. Justyna Piernik, Jacek i Jakub Mielcarkowie, Jan Tarkowski. Zespół od lat jest aktywnym uczestnikiem sceny IN CRUDO, wykonuje muzykę tradycyjną polskiej wsi, kultywując lokalne maniery i tradycyjne repertuary wybranych mikroregionów Polski. Zespół pielęgnuje rdzenny styl starej muzyki wiejskiej oraz jej brzmienie, interpretując, aranżując, ogrywając je w swoisty dla siebie sposób. Tworzą go badacze i praktycy muzycznych tradycji Polski, uczniowie wiejskich muzykantów i śpiewaczek, inicjatorzy i uczestnicy licznych działań na rzecz ożywiania rodzimej tradycji muzycznej a także muzycznych eksperymentów z pogranicza innych gatunków muzycznych.
Wystąpią:
Mateusz Niwiński – skrzypce, śpiew
Agnieszka Niwińska – bęben obręczowy, baraban
Justyna Piernik – śpiew
Jacek Mielcarek – klarnet, klarnet basowy
Kuba Mielcarek – basetla, kontrabas
Jan Emil Młynarski - perkusjonalia, prowadzenie koncertu
Filmy krajoznawcze – Polska kultura ludowa lat 30.
Kujawiak reż. Eugeniusz Cękalski, 1936
Pośród malowniczych plenerów wiejskich, zespół tancerzy w strojach regionalnych tańczy kujawiaka. Twórca filmu, Eugeniusz Cękalski, związany był ze środowiskiem awangardy filmowej, stąd zastosowanie zabiegów nietypowych dla filmu dokumentalnego. „Kujawiak” to nie tylko rejestracja tańca ludowego, lecz przede wszystkim artystyczny reportaż, ukazujący tancerzy z różnych perspektyw w scenerii wiejskiej, wykorzystujący zbliżenia i ujęcia w zwolnionym tempie. W filmie wystąpił Zespół Taneczny Związku Teatrów Ludowych. „Kujawiak” to jeden z filmów składających się na głośną serię Eugeniusza Cękalskiego „Tańce polskie” (obok „Tańców góralskich”, „Tańców krakowskich” i „Tańców śląskich”). Cały cykl jeszcze przed wojną trafił do Wielkiej Brytanii (na potrzeby dystrybucji zagranicznej został przygotowany w wersji anglojęzycznej), dzięki czemu zachował się do naszych czasów. Film został zrekonstruowany w 2022 roku w oparciu o dwie kopie odnalezione po wojnie w Londynie i w Chicago.
Serek i chleb reż. Eugeniusz Cękalski, 1935
Reportaż przedstawiający życie codzienne chłopów na Podhalu, m.in. wyrób oscypków i pracę na roli. Jego wielką wartością jest komentarz czytany w gwarze góralskiej, co produkcji dokumentalnej lat trzydziestych było rzadkością - zwykle do tego rodzaju filmów angażowano profesjonalnych lektorów. Obecnie (2022) jest to najstarszy zachowany film Eugeniusza Cękalskiego, jednego z czołowych twórców polskiej awangardy filmowej. Od 1937 roku Zarząd Związku Producentów Filmów Krótkometrażowych promował „Serek i chleb” w Stanach Zjednoczonych, gdzie znajdowały się bardzo liczne skupiska Polonii, pochodzącej w znacznej części właśnie z Podhala. Do naszych czasów dotrwała jedyna, mocno zniszczona kopia na taśmie 16mm, co tłumaczy zły stan zachowania filmu.
Tańce śląskie reż. Eugeniusz Cękalski, 1936
Film przedstawiający tradycyjne tańce śląskie, piękno strojów ludowych oraz urok krajobrazu Śląska. Twórca filmu, Eugeniusz Cękalski, związany był ze środowiskiem awangardy filmowej, stąd zastosowanie zabiegów nietypowych dla filmu dokumentalnego. „Tańce śląskie” to nie tylko rejestracja tańca ludowego, lecz przede wszystkim artystyczny reportaż, ukazujący tancerzy z różnych perspektyw, wykorzystujący zbliżenia i ujęcia w zwolnionym tempie. W filmie wystąpił Zespół Taneczny Związku Teatrów Ludowych. „Tańce śląskie” to jeden z filmów składających się na głośną serię Eugeniusza Cękalskiego „Tańce polskie” (obok „Tańców góralskich”, „Tańców krakowskich” i „Kujawiaka”). Cały cykl jeszcze przed wojną trafił do Wielkiej Brytanii (na potrzeby dystrybucji zagranicznej został przygotowany w wersji anglojęzycznej), dzięki czemu zachował się do naszych czasów.
Polesie. Reportaż z krainy tęsknych pieśni reż. Maksymilian Emmer i Jerzy Maliniak, 1936
Reportaż przedstawia życie codzienne mieszkańców poleskiej wsi. Przez cały tydzień ludność ciężko pracuje w polu i na rzekach, zaś w niedzielę w odświętnych strojach udaje się do kościoła, a następnie na zabawę. Jest to film z cyklu „Polesie” zrealizowanego w 1936 roku przez Maksymiliana Emmera i Jerzego Maliniaka, ukazującego Kresy Wschodnie II Rzeczpospolitej. Został odznaczony srebrnym medalem na festiwalu filmowym w Wenecji.
U Łemków reż. Karol Szołowski i Roman Banach, 1936
Reportaż krajoznawczy ukazujący zabawę ludową w Bieszczadach. W 1933 roku Polskie Towarzystwo Tatrzańskie wyszło z inicjatywą zorganizowania Święta Gór, jednak pomysł ten wszedł w życie dopiero dwa lata później. Od 1935 roku święto obchodzone było co roku w sierpniu. Reportaż „U Łemków” powstał w 1936 roku w okolicach Sanoka, z okazji drugiego Święta Gór. Jego twórcami byli Karol Szołowski, związany z kręgami awangardy filmowej, oraz Roman Banach, autor wielu filmów dokumentalnych, zarówno przed-, jak i powojennych.
Horodno – miasteczko glinianych garnków reż. Maksymilian Emmer i Jerzy Maliniak, 1936
Reportaż z Horodna, miasteczka na Kresach Wschodnich, słynącego z garncarstwa. Przedstawia cały proces wyrobu naczyń: od wydobycia gliny, przez lepienie, ozdabianie i wypalanie aż po sprzedaż na jarmarku. W latach 30. XX w. w ramach propagandy kultury polskiej powstawało wiele filmów dokumentalnych przybliżających krajobrazy malowniczych regionów oraz folklor odległych zakątków kraju. „Horodno. Miasteczko glinianych garnków” to jeden z filmów ze zrealizowanego w 1936 przez Maksymiliana Emmera i Jerzego Maliniaka cyklu „Polesie”. Został entuzjastycznie przyjęty przez krytykę, a chwalono go przede wszystkim za to, że zamiast sztampowych scen odświętnych ukazał życie codzienne i pracę zwykłych ludzi.