Przygotowany przez Filmotekę Narodową przegląd filmowy to wydarzenie towarzyszące wystawie „Polska – kraj folkloru?” zorganizowanej przez Zachętę – Narodową Galerię Sztuki. Cykl filmowy ma ukazać, jak temat wiejski ewoluował w polskim kinie na przestrzeni ponad pięćdziesięciu powojennych lat: od „Jasnych Łanów” Eugeniusza Cękalskiego z 1947 roku – filmu skrajnie propagandowego i momentami nawet w niezamierzony sposób zabawnego – po metaforyczny, odwołujący się do surowej formy dokumentu – „Z daleka widok jest piękny” Wilhelma i Anny Sasnali.
W dniach 16-25 października, na multimedialnych ekranach w rotundzie kina Iluzjon, zaprezentujemy także plakaty do filmów poruszających tematykę polskiej wsi.
Przegląd w Iluzjonie
Polskie kino powojenne od początku miało problem z tematem wsi. Socrealizm skompromitował wieś jako miejsce akcji na tyle skutecznie, że nawet po przełomie październikowym kolejni twórcy bardzo niechętnie dotykali tego tematu, choć wtedy można już było powiedzieć więcej o życiu polskiej wsi. Kolejne dekady to czas stopniowego odkłamywania mitów dotyczących tego środowiska.
Przegląd filmów otworzy „Konopielka” (1981) Witolda Leszczyńskiego – nietypowa komedia, która w nieco inny sposób niż „Sami swoi” pokazuje i obśmiewa zjawiska wykorzystywane przez propagandę lat 40. i 50, takie jak elektryfikacja czy kolektywizacja. Zjadliwa ironia rodzi się poprzez zestawienie z jednej strony propagandowych haseł i inicjatyw, a z drugiej krytycznego spojrzenia chłopów, którzy bronią swojego status quo. „Konopielka” posiadająca wyraźną poetykę ludowej przypowieści, pozostaje jednym z najbardziej charakterystycznych filmów dla całej twórczości Leszczyńskiego. Inne tytuły, które zostaną zaprezentowane podczas przeglądu, również zawierają pewne charakterystyczne cechy warsztatu ich autorów. Wanda Jakubowska, której zawsze bliska była poetyka reportażu, nakręciła „Pożegnanie z diabłem” (1957), w którym wiejski zabobon doprowadza wręcz do morderstwa. Grzegorz Królikiewicz, w charakterystycznym dla siebie ostrym stylu pokazał w „Tańczącym jastrzębiu” (1978) trudną prawdę o awansie społecznym i cenie, jaką płaci chłopski syn za próbę oderwania się od swojego środowiska. Wśród filmów przeglądu organizowanego przez Filmotekę Narodową nie mogło zabraknąć również „Jańcia Wodnika” (1994) Jana Jakuba Kolskiego, w którym reżyser, łącząc formy ludowej ballady i filozoficznego moralitetu, przedstawił symboliczną i uniwersalną opowieść o ludzkiej naturze.
Zupełnie innym przypadkiem jest „Żona dla Australijczyka” (1964) Stanisława Barei – komedia z pierwszego okresu jego twórczości, gdy kręcił filmy bardziej rozrywkowe i mniej krytyczne wobec rzeczywistości PRL-u, niż w latach późniejszych. „Żona dla Australijczyka” wpisywała się w niedobrą tradycję: w pewnych latach sztuka korzystała z kultury wiejskiej bardzo wybiórczo, biorąc z niej tylko strój i wiejski sztafaż, a pomijając charakter wiejskiej tożsamości. Tak właśnie filmowano prawie zawsze dożynki i ludowe uroczystości, utrwalone głównie przez Polską Kronikę Filmową. Kilka jej wydań będzie także częścią przeglądu Filmoteki.
Zapraszamy również do odwiedzenia strony specjalnej Repozytorium Cyfrowego Filmoteki Narodowej poświęconej folklorowi. Prezentujemy tam filmy dokumentalne, fabularne, kroniki i artykuły poświęcone polskiej ludowości!
Harmonogram projekcji
sala Stolica
- 16.10.2016 godz. 19:45
KONOPIELKA r. Witold Leszczyński, Polska 1981 88’
po filmie spotkanie z twórcami
sala Mała Czarna
- 19.10.2016 godz. 20:15
JASNE ŁANY r. Eugeniusz Cękalski, Polska 1947 104’
- 20.10.2016 godz. 19:30
POŻEGNANIE Z DIABŁEM r. Wanda Jakubowska, Polska 1957 87’
przed filmem spotkanie z Moniką Talarczyk-Gubałą, autorką książki „Wanda Jakubowska. Od nowa”
- 21.10.2016 godz. 20:15
ŻONA DLA AUSTRALIJCZYKA r. Stanisław Bareja, Polska 1963 96’
- 22.10.2016 godz. 20:15
TAŃCZĄCY JASTRZĄB r. Grzegorz Królikiewicz, Polska 1978 98’
- 23.10.2016 godz. 20:15
JAŃCIO WODNIK r. Jan Jakub Kolski, Polska 1993 105’
- 24.10.2016 godz. 20:15
WESELE r. Wojciech Smarzowski, Polska 2004 105’
- 25.10.2016 godz. 20:15
Z DALEKA WIDOK JEST PIĘKNY r. Wilhelm Sasnal, Anna Sasnal, Polska 2011 78’
Wystawa w Zachęcie
Czym była ludowość i sztuka ludowa w pierwszych latach powojennych w Polsce oraz pierwszych dekadach PRL-u? Jak posługiwała się nią „ludowa” władza? W jaki sposób zmieniał się jej status wraz z wprowadzeniem jej do muzeów i galerii? Jakie miejsce w świecie sztuki zajmował twórca ludowy – „inny”?
„Polska – kraj folkloru?” odpowiada na te i inne pytania, prezentując całą złożoność i niejednoznaczność tego kulturowego fenomenu. Ważny dla niej punkt odniesienia stanowi historia wystaw, które odbywały się w CBWA (obecnej Zachęcie – Narodowej Galerii Sztuki) w latach 50. i 60., a wśród nich głośny pokaz „Inni” przygotowany przez Aleksandra Jackowskiego.
Ekspozycja pokazuje wieś widzianą oczami etnografów, historyków sztuki, kolekcjonerów i artystów – sztukę ludową i ludowość jako reprezentację wsi w mieście. To w mieście bowiem decydowano, co jest ludowe, a co nie. Wystawa podejmuje temat instytucjonalizacji i centralizacji twórczości ludowej oraz jej propagandowego wykorzystania na niespotykaną przedtem skalę. Koncentruje się na niezwykłym zjawisku mezaliansu młodopolskiej chłopomanii z socrealizmem, a także samofolkloryzacji, czyli kreowania eksportowego wizerunku Polski jako „kraju folkloru”.
Ludowość i sztuka ludowa usytuowane zostają jednak także w znacznie szerszym kontekście – jako jedna z fundamentalnych kategorii, do której odwoływali się artyści nowocześni. Zainteresowanie sztuką ludową wiązało się bowiem z kluczowym dla modernizmu zwrotem do prymitywu jako źródła autentyczności, dziecięcej spontaniczności i fantazji.
Więcej informacji o wystawie: zacheta.art.pl
Bilety i rezerwacje:
Cena biletów: normalny – 14; ulgowy – 12
Kasa kina – (22) 848 33 33; iluzjon.rezerwacje@fn.org.pl
Organizator wystawy:
